#2 Human of TPC | Đoàn Huấn: Khi đam mê dẫn đường.

Lời tác giả: Theo kế hoạch, lẽ ra anh Huấn Đoàn là nhân vật đầu tiên được lên sóng Human of TPC, và cũng là nhân vật đầu tiên mình phỏng vấn. Bởi lẽ, anh Huấn vốn có một hành trình vô cùng ấn tượng với những cột mốc, vị trí đáng ngưỡng mộ và cũng rất sẵn sàng để chia sẻ về hành trình của mình tới độc giả của Humans of TPC. 

Vì thế, đội ngũ biên tập đã dự tính sẽ mang câu chuyện của anh thay cho lời chào tới độc giả của series. Song, vì lịch trình bận rộn, sau một tháng, hai anh em mới có thể sắp xếp một cuộc hẹn “online” cho buổi phỏng vấn, và cũng đến gần hai tháng sau bài viết mới sẵn sàng để xuất hiện trên trang blog chuyentranphu.com. Cũng vì vậy, mình đến với cuộc trò chuyện này với nhiều thôi thúc, tò mò và cũng nhiều kỳ vọng. Mong rằng, sự phấn khích và mong chờ ấy có thể là chất dẫn để khai thác được những câu chuyện thú vị của anh Huấn mà chúng ra sẽ đi vào tìm hiểu ngay sau đây.

Về nhân vật: Anh Huấn Đoàn hiện là Research Fellow tại Đại học Quốc gia Úc (ANU). Tốt nghiệp Chuyên Hóa Trần Phú năm 01-04, anh tiếp tục học tập và làm việc tại Đại học Mỏ – Địa Chất trước khi theo đuổi con đường nghiên cứu chuyên sâu. Anh lần lượt nhận bằng Thạc sĩ nghiên cứu Công nghệ Hóa học Bền vững tại Đại học Bath (2015) và bằng Tiến sĩ Kỹ thuật Cơ khí tại Đại học Bristol (2019). 

_______________________________________________

Anh có thể giới thiệu một chút về bản thân mình không?
Chào mọi người, anh là Huấn. Anh học Chuyên Hóa khóa 2001–2004, và sau khi tốt nghiệp, anh tiếp tục học tập và làm việc tại Bộ môn Lọc – Hóa dầu, Khoa Dầu khí, Trường Đại học Mỏ – Địa chất từ năm 2004 đến 2014. Sau đó, anh nhận học bổng sang Vương quốc Anh để làm nghiên cứu sinh và làm việc tại đây cho đến năm 2023. Hiện tại, anh đang công tác nghiên cứu tại Đại học Quốc gia Úc (ANU).

Anh có thể chia sẻ điều đáng nhớ nhất với anh khi nhắc về thời còn đi học được không?

Nhìn lại thời đi học, con đường của anh có rất nhiều bước ngoặt. Hồi cấp hai, anh học lớp chuyên Pháp của trường Võ Thị Sáu (quận Lê Chân), nhưng vì một vài cơ duyên mà anh chuyển hướng sang ôn thi và đỗ vào lớp Chuyên Hóa Trần Phú. Anh vào trường năm 2001, và thời học phổ thông anh cũng không phải là một học sinh quá nổi bật hay xuất sắc.

Nhưng chính những năm tháng ấy đã giúp anh nhận ra điều mình thật sự yêu thích, học cách kiên trì, tự tin vào lựa chọn của bản thân, và mạnh dạn nắm lấy cơ hội dù nhỏ nhất. Những bước ngoặt tưởng như tình cờ ấy lại trở thành nền tảng đưa anh đến với con đường nghiên cứu sau này. Anh luôn tin rằng mỗi bạn học sinh đều có một hành trình riêng, và chỉ cần dám thử, dám thay đổi, các bạn sẽ tìm thấy cánh cửa của mình mở ra.

Anh có nhắc đến việc phát hiện được / hiểu hơn về những niềm yêu thích, say mê của mình? Say mê đó có giúp ích gì cho anh trong quá trình định hướng nghề nghiệp sau này không?

Về phần này, anh nghĩ mình vốn yêu thích môn Hóa và các môn khoa học tự nhiên. Khi còn đi học, anh đơn giản chỉ thích đặt câu hỏi và tìm cách trả lời những vấn đề xoay quanh thế giới tự nhiên. Niềm yêu thích ấy thể hiện ở việc anh luôn muốn quan sát, tìm hiểu và lý giải các hiện tượng xảy ra xung quanh mình.

Hồi học Chuyên Hóa, anh đặc biệt thích những kiến thức gắn với thực tế và liên quan đến ứng dụng. Vì vậy, khi ôn thi đại học, anh quyết định tiếp tục theo đuổi lĩnh vực Hóa học nhưng muốn học một ngành mang tính thực tiễn và ứng dụng cao hơn. Từ những tìm hiểu đó, anh chọn thi vào  Đại học Mỏ – Địa chất.

Thời điểm đó, ngành của anh là Lọc Hóa Dầu, chuyên về chế biến dầu khí. Anh dành nhiều năm học tập, nghiên cứu và sau này giảng dạy về công nghệ chế biến dầu khí cũng như mô phỏng công nghệ. Tuy nhiên, để nói rằng anh đã có một tầm nhìn dài hạn về ngành mình theo đuổi hay hiểu rõ tương lai nghề nghiệp từ khi còn học cấp ba thì anh nghĩ là chưa. Khi đó, anh chỉ đơn giản làm theo điều mình thích, và chính sự yêu thích ấy đã dẫn anh đi dần đến những cơ hội lớn hơn sau này.

Vậy điều gì đã đưa anh đến với con đường hiện tại và gắn liền với công việc nghiên cứu học thuật?

Trong thời gian học đại học, anh có cơ hội tiếp xúc với nhiều lĩnh vực khác nhau, từ chế biến dầu khí đến mô phỏng công nghệ liên quan đến nhiên liệu hóa thạch. Khi tiếp tục học cao hơn ở bậc thạc sĩ và tiến sĩ, anh dần mở rộng hướng nghiên cứu sang các vấn đề về năng lượng bền vững, xử lý môi trường, và phát triển vật liệu mới cho lưu trữ và chuyển đổi năng lượng. Nhìn lại, con đường của anh đi qua rất nhiều ngã rẽ, và mỗi ngã rẽ đều mang đến một sự chuyển dịch tự nhiên dựa trên điều anh quan tâm ở từng thời điểm.

Điểm chung trong mọi lần thay đổi là anh luôn tìm được niềm yêu thích trong quá trình tìm hiểu, khám phá và nghiên cứu. Mỗi lĩnh vực mới đều mở ra những cơ hội mới và những thách thức mới, và chính những thách thức ấy khiến anh hứng thú và muốn tiến xa hơn.

Điều dễ nhận thấy nhất là mỗi lần chuyển sang một lĩnh vực mới, anh đều phải học lại nhiều thứ từ đầu. Nhưng chính quá trình học hỏi đó giúp anh nhận ra những hướng đi mới mẻ mà mình có thể đào sâu. Nhờ nền tảng trước đây trong công nghệ và mô phỏng, anh có những góc nhìn khác biệt mà các bạn học hóa thuần túy có thể không có. Ví dụ, anh hiểu một quy trình công nghiệp diễn ra như thế nào, cần tối ưu ra sao, hay cách các mô hình và thuật toán được sử dụng để mô phỏng quá trình đó.

Chính sự kết hợp giữa những trải nghiệm đa lĩnh vực, khả năng ứng dụng kiến thức từ nền tảng cũ vào lĩnh vực mới, cùng niềm yêu thích khám phá, đã dần dẫn anh đến với con đường nghiên cứu học thuật hiện tại.

Lời tác giả: Cũng trong lúc trao đổi về quá trình học tập, làm việc của mình, anh Huấn nhấn mạnh rằng trong quá trình nghiên cứu và làm việc của anh, khi chuyển sang những hướng đi mới, hiển nhiên sẽ có vô số thách thức. Bởi lẽ, chúng ta phải đối mặt với các thay đổi đột ngột, thích nghi trong những điều kiện khác với trước đây. Song, đó cũng chính là cơ hội để học hỏi những cái mới, chuyển dịch và đồng thời mở rộng những những kiến thức và chuyên môn của bạn từ phạm vi này sang phạm vi khác. 

Anh Huấn cũng chia sẻ thêm: Trong lĩnh vực nghiên cứu của anh thời điểm hiện tại rất đề cao các nghiên cứu liên ngành. Xu hướng này mở rộng ra nhiều lĩnh vực và là cơ hội cho các bạn không chỉ theo học Hóa học mà còn Vật lý, Sinh học, các ngành Kỹ thuật hay các khối liên quan đến Xã hội.

Vậy với những “ngã rẽ” mà anh nhắc đến, anh có lời nhắn gửi nào tới các bạn trẻ – những người rất có thể đang phân vân giữa các định hướng cho tương lai của mình không?

Thực ra, câu chuyện chọn ngành, chọn nghề hay chuyển hướng giữa các lĩnh vực là một chủ đề rất rộng. Nhưng từ chính trải nghiệm của mình, anh nghĩ điều quan trọng nhất trước khi đưa ra quyết định là phải hiểu rõ mình đang có gì: kiến thức nền tảng, điểm mạnh, kỹ năng, và cả những điều mình thực sự quan tâm. Khi bước sang một lĩnh vực mới, các bạn sẽ đối mặt với cả thách thức lẫn cơ hội – và chính sự chuẩn bị đó sẽ giúp các bạn tận dụng cơ hội tốt hơn.

Anh cũng muốn nhắn rằng cuộc sống và công nghệ luôn thay đổi rất nhanh. Vì vậy, đừng ngại học hỏi, cập nhật, và làm mới bản thân. Nếu mình giữ được tinh thần cầu thị, dám thử và dám thay đổi, thì dù có đi qua bao nhiêu “ngã rẽ”, các bạn vẫn có thể tìm ra con đường phù hợp nhất cho tương lai của mình.

Chắc hẳn các độc giả của Humans of TPC rất tò mò về công việc nghiên cứu của anh tại Đại học Quốc gia Úc, anh có thể chia sẻ thêm về công việc ấy không?

Hiện tại, anh đang là Research Fellow* tại Đại học Quốc gia Úc (ANU), nơi anh tập trung nghiên cứu về các vật liệu tiên tiến – đặc biệt là vật liệu khung hữu cơ kim loại (MOF) và các vật liệu mao quản khác. Nhóm của anh phát triển các phương pháp tổng hợp bền vững và kỹ thuật hóa nano để tạo ra những vật liệu mới có khả năng giải quyết các thách thức lớn của thế giới như năng lượng sạch, chuyển hóa carbon, nông nghiệp bền vững và xử lý nước tiên tiến.

Một phần công việc của anh là thiết kế vật liệu theo hướng “xanh” hơn, có thể sản xuất ở quy mô lớn và ứng dụng trong các quá trình như chuyển hóa CO2, phân hủy chất ô nhiễm, hay lưu trữ năng lượng. Đây là những lĩnh vực đang rất được quan tâm trên toàn cầu, và anh cảm thấy may mắn khi được đóng góp vào các hướng nghiên cứu có tính ứng dụng cao như vậy.

Ngoài nghiên cứu, anh còn tham gia nhiều dự án hợp tác với các nhóm ở Úc, Anh, châu Âu và Việt Nam, cũng như dẫn dắt một số hoạt động liên ngành trong trường. Anh đặc biệt yêu thích việc hướng dẫn các bạn nghiên cứu trẻ và tham gia vào các hoạt động STEM nhằm truyền cảm hứng cho thế hệ tiếp theo. Công việc nghiên cứu tại ANU vừa là thử thách lớn, vừa là động lực để anh tiếp tục khám phá và tạo ra những giá trị mới cho khoa học và cộng đồng.

*Research Fellow: có thể hiểu là Chuyên gia Nghiên cứu.

Vậy từ trải nghiệm của mình, theo anh, những tố chất nào là cần thiết để theo đuổi công việc nghiên cứu?

Theo anh, điều đầu tiên và quan trọng nhất chắc chắn là đam mê. Nếu không thật sự yêu thích lĩnh vực mình theo đuổi, rất khó để gắn bó lâu dài với nghiên cứu – một con đường đòi hỏi nhiều thời gian, sự kiên trì và đôi khi là cả hy sinh. Những gì anh làm được đến hôm nay đều bắt đầu từ niềm đam mê rất đơn giản: thích đặt câu hỏi và muốn đi đến tận cùng câu trả lời.

Tố chất thứ hai mà anh cho rằng không thể thiếu là tinh thần ham học hỏi. Nghiên cứu khoa học thay đổi liên tục, kiến thức mới xuất hiện mỗi ngày, và hiếm khi nào mình cảm thấy “đủ” hay hoàn toàn hài lòng với kết quả của mình. Chính vì vậy, việc luôn giữ được sự tò mò, sẵn sàng khám phá điều mới, và không ngừng trau dồi kỹ năng là yếu tố quyết định để phát triển lâu dài trong học thuật.

Tóm lại, đam mê là điều giúp bạn bắt đầu, còn sự ham học hỏi là điều giữ bạn ở lại – và đưa bạn tiến xa hơn trên con đường nghiên cứu.

Vậy từ những quan sát của anh về ngành nghề hiện tại, anh nghĩ sao về các cơ hội phát triển trong lĩnh vực tương tự cho các bạn trẻ ở Việt Nam?

Đây là một chủ đề rất rộng, nhưng nếu nhìn vào các lĩnh vực liên quan đến vật liệu – đặc biệt là vật liệu tiên tiến hay vật liệu ứng dụng trong năng lượng – anh nghĩ Việt Nam hiện có rất nhiều cơ hội cho các bạn trẻ. Riêng trong mảng nghiên cứu của anh, như lưu trữ năng lượng, hydro xanh hay chuyển hóa carbon, thì ở Việt Nam vẫn còn tồn tại một khoảng cách nhất định so với các nước phát triển. Chẳng hạn, nghiên cứu về lưu trữ hydro hay sản xuất hydro sạch mới chỉ bắt đầu được nhắc tới ở Việt Nam trong vài năm trở lại đây.

Tuy vậy, khoảng cách không phải là rào cản – mà có thể là cơ hội để đi nhanh hơn nếu chúng ta biết tận dụng. Hiện nay, một số trường đại học lớn tại Việt Nam đang đầu tư mạnh mẽ vào việc xây dựng các trung tâm nghiên cứu chuyên sâu về vật liệu và công nghệ. Những bước đi này tạo tiền đề rất tốt để phát triển những lĩnh vực mới, đồng thời mở ra cơ hội cho các bạn trẻ được tiếp cận trang thiết bị hiện đại, môi trường học thuật quốc tế và hướng nghiên cứu mang tính liên ngành.

Anh tin rằng với sự đầu tư đúng hướng, sự chủ động học hỏi và tinh thần dám thử thách của thế hệ trẻ, Việt Nam hoàn toàn có thể bắt kịp các xu hướng nghiên cứu mới và tạo ra những đóng góp quan trọng trong tương lai.

Vậy trong hành trình của mình, hoặc đôi khi trong cuộc sống, đâu là động lực lớn nhất của anh, có lúc nào anh cảm thấy mình mất phương hướng hay muốn bỏ cuộc, điều gì đã giúp anh vượt qua? Anh có thể chia sẻ cho mọi người cùng được lắng nghe không?

Để trả lời câu hỏi này, anh có rất nhiều cảm xúc. Anh sinh ra trong một gia đình mà bố mẹ không làm học thuật; kinh tế gia đình ngày trước cũng rất khó khăn. Bố anh đạp xích lô, mẹ may vá hàng chợ để lo cho anh và anh trai ăn học. Chính những năm tháng đó trở thành động lực lớn nhất giúp anh cố gắng vươn lên – không phải để “thoát nghèo” mà để trân trọng những hy sinh của bố mẹ và xây dựng một tương lai tốt đẹp hơn.

Một điều quan trọng nữa mà anh học được từ cuộc sống là sự chân thành – trong cách sống, cách yêu thương, và cả trong công việc. Anh từng trải qua nhiều thử thách: áp lực tài chính, rồi những biến cố trong cuộc sống cá nhân. Nhưng chính những khoảnh khắc chông chênh ấy đã cho anh dũng khí dám làm những thứ mới để thử thách bản thân mình. 

Đối với anh, hành trình tìm kiếm hạnh phúc cũng gian nan không kém gì hành trình học thuật. Nhưng anh tin rằng nếu mình kiên trì, giữ được niềm đam mê và sống chân thành, cuối cùng cả hai con đường ấy rồi cũng sẽ “tìm đến” mình.

Bây giờ, động lực lớn nhất của anh chính là nhìn thấy những thành quả nhỏ nhưng ý nghĩa: các nguồn funding cho nhóm nghiên cứu mà anh đã gây dựng; những công trình khoa học được công nhận; hay niềm vui khi được đóng góp cho cộng đồng khoa học Việt Nam – từ tư vấn học thuật đến hỗ trợ các chương trình đổi mới sáng tạo và các cuộc thi khoa học.

Có lẽ điều anh muốn nhắn gửi tới các bạn trẻ ở Chuyên Trần Phú chỉ đơn giản là: Hãy dũng cảm theo đuổi điều mình đam mê và sống chân thành với lựa chọn của mình. Con đường có thể không dễ dàng, nhưng rồi nó sẽ đưa bạn đến đúng nơi bạn thuộc về.

Vậy trước khi nói lời chào tạm biệt với các độc giả của Humans of TPC, anh có thể chia sẻ với mọi người những dự định trong tương lai gần của anh được không?

Trong tương lai gần thì anh vẫn sẽ thực hiện các nghiên cứu hiện tại về phát triển các vật liệu mới trong ứng dụng bền vững như anh có chia sẻ phía trên liên quan đến lưu trữ hydro, lưu trữ năng lượng, chuyển hóa CO2 và xử lý môi trường. Bên cạnh đó, anh cũng rất mong muốn có thể phát triển và giúp đỡ các hoạt động nghiên cứu khoa học trong lĩnh vực của anh ở Việt Nam. 

Hiện tại, anh đang đảm nhiệm vai trò Cố vấn cho chương trình STEM Global Science Journey, và mỗi năm anh đều đồng hành cùng các bạn học sinh trong những chuyến trải nghiệm tại Úc – tham quan trường đại học, giao lưu với nhà nghiên cứu, tham dự các hoạt động thực hành khoa học. Đây không chỉ là cơ hội để các bạn khám phá thế giới nghiên cứu hiện đại mà còn để truyền cảm hứng, mở rộng tầm nhìn và xây dựng các kết nối quốc tế từ rất sớm.

Trong tương lai, anh hy vọng sẽ tiếp tục đóng góp vào những hoạt động như vậy – nơi khoa học, giáo dục và cộng đồng gặp nhau, và nơi anh có thể hỗ trợ thế hệ trẻ Việt Nam mạnh dạn bước vào những lĩnh vực đầy tiềm năng của tương lai.

_______________________________________________

Lời kết của tác giả: Vì những nguyên do đã được đề cập đến ở đầu bài viết, hơn hai tháng kể từ cuộc trò chuyện phỏng vấn anh Huấn Đoàn, bài viết mới được hoàn thiện. Dù cuộc trò chuyện diễn ra không quá dài, mình hi vọng rằng những chia sẻ gần gũi và chân thành từ anh có thể trở thành những bài học hay, những mẹo nhỏ bỏ túi hay cái vỗ vai động viên cho các độc giả – nhất là trong giai đoạn cuối năm, ai cũng loay hoay với đầy những thay đổi và mong muốn được thay đổi, dù là trong học tập hay công việc. Hẹn gặp lại trong các số tiếp theo.

Người thực hiện: Minh Quân.